ในการเสนอแก้ไขพระราชบัญญัติสำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลเข้าสู่การพิจารณาของ สนช. เมื่อเดือนมกราคมที่ผ่านมา โฆษกคณะกรรมการสลากฯ ให้ข้อมูลว่า การแก้กฎหมายไม่ได้เกี่ยวกับการจะออกสลากฯ ใหม่ในตอนนี้ เพราะบอร์ดชุดนี้ไม่มีแผนจะออกเลย ไม่ว่าจะเป็นสลากออนไลน์ ลอตโต้ หรือเกมใหม่ ๆ หากจะมีออกก็ต้องเป็นเรื่องของบอร์ดในอนาคต

แต่เมื่อผ่านไปเพียง 4 เดือน พระราชบัญญัติสำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2562 ก็ประกาศใช้ มีการตั้งประธานกรรมการฯ และกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิ และมีการให้ข่าวว่า มีแนวคิดที่จะออกสลากออนไลน์หรือสลากในรูปแบบใหม่ เพื่อแก้ปัญหาหวยใต้ดินและการขายสลากเกินราคา และคาดว่าสามารถทำร่างประกาศได้เร็วที่สุดในเวลา 2 เดือน โดย ครม. ต้องให้ความเห็นชอบ ซึ่งตามกฎหมายต้องจัดให้มีการรับฟังความคิดเห็นของผู้มีส่วนได้เสียและศึกษาผลกระทบทางสังคมก่อนออกประกาศ รวมทั้งต้องให้ผู้ด้อยโอกาสและคนพิการเข้าถึงการเป็นตัวแทนจำหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลด้วย

ทันทีที่หวยออนไลน์เป็นข่าว บริษัทเอกชนที่จำหน่ายระบบและอุปกรณ์เล่นพนันสลากประกาศว่าพร้อมจะสานต่อโครงการหวยออนไลน์ แต่แผงค้าสลากแย้งว่าจะกระทบต่อยอดขายสลากปกติ เป็นการแก้ปัญหาสลากเกินราคาที่ไม่ตรงจุด และเป็นการมอมเมาประชาชน

ภาพที่เห็นได้ชัดจากข่าวคือ การผลักดันหวยออนไลน์มีความมุ่งหวังเม็ดเงินรายได้เข้ารัฐเป็นสำคัญ โดยหวังช่วงชิงกลุ่มผู้เล่นและเม็ดเงินจากธุรกิจหวยใต้ดิน ธุรกิจเกี่ยวเนื่องกับหวยออนไลน์ก็จะเติบโต ส่วนธุรกิจเกี่ยวเนื่องกับหวยใต้ดินก็จะซบเซา และอาจกระทบต่อผู้ค้าสลากที่ถูกกฎหมายเดิมด้วย

แต่ภาพที่พร่าเลือนหรือไม่เป็นที่สนใจนักก็คือ การให้ข่าวว่า อาจมีการออกสลากที่ใช้รูปภาพแทนตัวเลข มีการเพิ่มความถี่การออกสลาก มีการขายผ่านแอปพลิเคชันมือถือได้ด้วย ซึ่งจุดมุ่งหมายคือการทำให้การเล่นพนันหวยออนไลน์ง่าย เข้าถึงได้อย่างกว้างขวาง และเล่นได้บ่อยขึ้น ซึ่งเป็นจุดอันตรายอย่างยิ่ง

หากเราหยิบประเด็นข้อต่อสู้เรื่องความเป็นเมืองพุทธศาสนาหรือการมอมเมาประชาชนออกไปก่อน เพราะเป็นการต่อสู้เชิงหลักการที่เป็นนามธรรมซึ่งอาจไม่ลงลึกถึงข้อเท็จจริงรูปธรรมเท่าที่ควร เราควรรับทราบว่า ในปัจจุบันวงการแพทย์ทั่วโลกยอมรับว่า โรคติดพนันเป็นโรคในกลุ่มเดียวกับโรคติดสารเสพติด ในประเทศที่อนุญาตให้มีการพนันถูกกฎหมายซึ่งล้วนมุ่งหวังรายได้เข้ารัฐ แต่ก็ให้ความสำคัญกับเรื่องผลกระทบจากการพนันและโรคติดพนัน มีความพยายามป้องกันเด็กและเยาวชนจากการพนัน มีการสร้างความรู้เท่าทันการพนัน ไม่มีประเทศใดที่เพิ่มรายได้จากการพนันถูกกฎหมายโดยไม่มีผลกระทบ เมื่อมุ่งจะเพิ่มรายได้ก็ต้องมุ่งจัดการผลกระทบควบคู่กันเสมอ

ข้อมูลวิชาการพบว่า ผู้เล่นพนันเมื่อเริ่มเข้าสู่วงการพนันแล้วส่วนใหญ่จะไม่หยุดที่การพนันประเภทเดียว ผู้ติดพนันจะสัมพันธ์กับการเสพเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และสารเสพติดอื่น ๆ และยังเกี่ยวเนื่องกับปัญหาอาชญากรรมและโรคทางจิตเวช นอกจากนี้มาตรการทางกฎหมายในการจำกัดการเล่นพนันไม่สามารถใช้บังคับได้อย่างมีประสิทธิภาพเมื่อใช้กับการเล่นพนันออนไลน์ ซึ่งรวมถึงการจำกัดอายุผู้เล่น และหากเริ่มเล่นพนันตั้งแต่อายุน้อยจะเสี่ยงต่อการป่วยโรคติดพนันมากกว่าผู้ใหญ่ เพราะพัฒนาการทางสมองจะเบี่ยงเบนจากปกติ ความรุนแรงของโรคจะมากกว่า และการบำบัดฟื้นฟูจะยากกว่า ปัจจัยสำคัญที่สัมพันธ์กับโรคติดพนันคือจำนวนเงินและจำนวนเวลาที่ใช้เล่นพนัน ยิ่งเพิ่มขึ้นก็ยิ่งติดมากขึ้น

ยิ่งไปกว่านั้น การเพิ่มการพนันเข้าสู่ตลาดอาจไม่ได้เข้าไปแย่งชิงการพนันที่มีอยู่เดิม แต่กลับเพิ่มปริมาณการเล่นพนันโดยรวมก็เป็นได้ แม้แต่การเปิดบ่อนถูกกฎหมายก็มิได้ทำให้บ่อนผิดกฎหมายล้มหายไปและมิได้ทำให้คนไม่ออกไปเล่นในบ่อนต่างประเทศ

การที่รัฐจะนำเสนอการพนันรูปแบบใหม่ให้ประชาชน จึงต้องมีการวิเคราะห์ผลกระทบโดยรวม มีมาตรการจัดการผลกระทบอย่างเข้มแข็งจริงจัง ไม่เพียงแต่มุ่งเน้นการหารายได้เข้ารัฐเท่านั้น การเพิ่มการพนันที่ใช้รูปภาพแทนตัวเลขไม่ใช่การช่วงชิงลูกค้าจากธุรกิจหวยใต้ดิน แต่เป็นการเพิ่มประเภทการพนัน การเพิ่มความถี่ในการออกหวยออนไลน์ก็ไม่ใช่การช่วงชิงกับหวยใต้ดิน แต่เป็นการเพิ่มผู้ป่วยโรคติดพนัน การเพิ่มการซื้อขายผ่านแอปพลิเคชันมือถือก็เช่นเดียวกัน เป็นการเพิ่มการเข้าถึงการเล่นหวยโดยไม่สามารถสร้างข้อจำกัดทางกายภาพได้ เช่น การห้ามซื้อขายหวยในโรงเรียนหรือศาสนสถานจะไม่เป็นจริง การห้ามเด็กและเยาวชนซื้อหวยก็จะมีวิธีหลีกเลี่ยงได้ไม่ยากเย็น ยิ่งไปกว่านั้น การเล่นพนันผ่านมือถือจะทำให้เจ้ามือมีข้อมูลพฤติกรรมการเล่นรวมไปถึงพฤติกรรมการใช้งานออนไลน์อื่น ๆ ได้ โดยที่ผู้เล่นไม่ตระหนัก และเสี่ยงต่อการนำข้อมูลส่วนบุคคลไปใช้ประโยชน์ทางธุรกิจโดยไม่คำนึงถึงสิทธิของเจ้าของข้อมูล

การนำเสนอการพนันรูปแบบใหม่โดยละเลยสำนึกรับผิดชอบ อาจชักนำสังคมให้ยอมรับการพนันมากยิ่งขึ้นกว่าที่ผู้นำเสนอจะคาดคิด การนำเสนอการพนันสู่สังคมต้องไม่ละเลยการนำเสนอผลกระทบและมาตรการจำกัดหรือลดผลกระทบ รวมถึงกลไกและที่มาของทรัพยากรที่ต้องใช้ในการดำเนินการ

หลายประเทศยอมรับแล้วว่าการจัดการโรคติดพนันเป็นปัญหาสาธารณสุข และในการจัดการปัญหาสาธารณสุขต้องเริ่มต้นด้วยการป้องกันโรค ซึ่งในระดับปฐมภูมิก็คือทำให้ประชาชนไม่เล่นพนัน ในระดับทุติยภูมิก็คือการจำกัดปัญหาที่เกิดในกลุ่มผู้เล่นพนัน และในระดับตติยภูมิคือการบำบัดฟื้นฟูผู้ติดพนัน

หากรัฐละเลยที่จะป้องกันโรคติดพนัน หวยออนไลน์อาจสร้างเม็ดเงินให้รัฐ แต่ก็จะเพิ่มปัญหาให้ต้องใช้งบประมาณลงไปแก้ไขในระยะยาว และยังกระทบต่อศักยภาพของประชาชนในการขับเคลื่อนประเทศตามยุทธศาสตร์ที่ประกาศไว้