เครือข่ายพันธมิตรระดับประเทศ นำโดย กองโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข มูลนิธิโรคไตแห่งประเทศไทย สมาคมโรคไตแห่งประเทศไทย และแอสตร้าเซนเนก้า ประเทศไทย เปิดตัว “โครงการความร่วมมือสู่เครือข่ายความเป็นเลิศด้านการคัดกรองโรคไต” เป็นครั้งแรกในประเทศไทย ภายใต้โครงการ ‘คนไทย 7.2 ล้านคนรู้ค่าความเสี่ยงโรคไต’ อันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มุ่งยกระดับการตรวจคัดกรองและการดูแลโรคไตเรื้อรัง (Chronic Kidney Disease: CKD) ระยะเริ่มต้นอย่างเป็นระบบ ตั้งเป้าคัดกรองกลุ่มเสี่ยงทั่วประเทศกว่า 7.2 ล้านคน ภายในปี พ.ศ. 2570
โดยความร่วมมือครั้งนี้มุ่งขับเคลื่อนผ่าน 3 แนวทางสำคัญ ได้แก่
- การพัฒนาระบบฐานข้อมูลผู้ป่วย (CKD registry) และโปรแกรมแผนผังแสดงค่าความเสี่ยงโรคไตในประเทศไทย (CKD Dashboard) เพื่อยกระดับประสิทธิภาพการดูแลรักษาและสนับสนุนงานวิจัยในอนาคต
- การตรวจคัดกรองด้วยแผ่นทดสอบปัสสาวะ (Urine Dipsticks) สำหรับตรวจโปรตีนในปัสสาวะ ซึ่งเป็นแนวทางมาตรฐานสากลที่สะดวก รวดเร็ว และคุ้มค่า
- เสริมสร้างองค์ความรู้แก่ อสม. เพื่อเชื่อมโยงการเข้าถึงการตรวจคัดกรองสู่ระดับชุมชน และสร้างความตระหนักรู้เชิงรุกในวงกว้าง
ทั้งหมดนี้นับเป็นอีกก้าวสำคัญของประเทศไทยในการพัฒนาระบบคัดกรองโรคไตเชิงรุกที่ครอบคลุมและยั่งยืน พร้อมทั้งเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในโอกาสเจริญพระชนมายุ 72 พรรษา
นายแพทย์กฤษฎา หาญบรรเจิด ผู้อำนวยการกองโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุขกล่าวว่า “โรคไม่ติดต่อเรื้อรัง โดยเฉพาะโรคไตเรื้อรังนับเป็นปัญหาด้านสาธารณสุขที่สำคัญของประเทศ โดยประเทศไทยติดอันดับ 1 ใน 5 ของประเทศที่มีอัตราการเกิดโรคไตเรื้อรังสูงที่สุด ในปัจจุบันมีผู้ป่วยประมาณ 9.7 ล้านคน และในปีงบประมาณ พ.ศ. 2567 มีผู้เข้าสู่ระบบรักษามากถึง 1.12 ล้านคน ซึ่งแนวโน้มยังคงเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ คุณภาพชีวิต และเศรษฐกิจรวมกว่า 1.6 ล้านล้านบาทต่อปี
กระทรวงสาธารณสุขจึงได้เร่งวางแนวทางจัดการโรคไตเรื้อรัง ผ่านโครงการต่าง ๆ โดยหนึ่งในโครงการสำคัญคือ ‘โครงการคนไทย 7.2 ล้านคนรู้ค่าความเสี่ยงโรคไต’ ภายใต้โครงการป้องกันโรคไตอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ซึ่งเริ่มดำเนินการตั้งแต่เดือนมีนาคม พ.ศ. 2568 ที่ตั้งเป้าคัดกรองกลุ่มเสี่ยงทั่วประเทศกว่า 7.2 ล้านคน ภายในปี พ.ศ. 2570 เพื่อให้ผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังระยะเริ่มต้นได้รับการวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงที”
“ปัญหาดังกล่าวชี้ให้เห็นถึงความจำเป็นเร่งด่วนในการผสานกำลังทั้งภาครัฐและภาคเอกชน ในการร่วมือแก้ไขปัญโรคไตอย่างเป็นระบบ และก่อให้เกิดการป้องกันในระยะยาว การเปิดตัว “โครงการความร่วมมือสู่เครือข่ายความเป็นเลิศด้านการคัดกรองโรคไต” ซึ่งนับเป็นครั้งแรกในประเทศไทย โดยมี แอสตร้าเซนเนก้า ประเทศไทย ในฐานะพันธมิตรภาคเอกชนชั้นนำ ถือเป็นก้าวสำคัญที่จะต่อยอดภารกิจดังกล่าวให้เกิดผลเป็นรูปธรรม
โดยได้ดำเนินการผ่าน 3 แนวทางหลัก ได้แก่ การพัฒนาระบบฐานข้อมูลผู้ป่วย (CKD registry) และแดชบอร์ดสำหรับติดตาม ประเมิน และบริหารจัดการทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งจะเป็นรากฐานสำคัญต่อการพัฒนาคุณภาพการรักษาและงานวิจัยในอนาคต การสนับสนุนชุดทดสอบปัสสาวะเพื่อขยายการตรวจคัดกรองครอบคลุมทั้ง 13 เขตสุขภาพทั่วประเทศ และการเสริมสร้างองค์ความรู้แก่ อสม. เพื่อเพิ่มการเข้าถึง สร้างความตระหนักถึงความเสี่ยงของโรคไต และส่งเสริมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพในระดับชุมชน อันจะนำไปสู่ระบบสาธารณสุขไทยที่แข็งแกร่ง ครอบคลุม และยั่งยืน”
นายแพทย์วุฒิเดช โอภาศเจริญสุข นายกสมาคมโรคไตแห่งประเทศไทย เปิดเผยว่า “โรคไตเรื้อรังเป็นปัญหาสุขภาพระดับโลก โดยทั่วโลกพบผู้ป่วยกว่า 850 ล้านคน และหลายล้านคนอยู่ในระยะสุดท้ายที่ต้องบำบัดทดแทนไต สำหรับประเทศไทยก็มีผู้ป่วยจำนวนมากในภาวะน่าเป็นห่วง ส่งผลให้ต้องใช้งบประมาณสูงในการฟอกไต ล้างไต หรือปลูกถ่ายไต รัฐต้องใช้งบกว่า 26,000 ล้านบาทต่อปี หรือราว 9–10% ของงบสาธารณสุขทั้งหมด
โดยปัญหาหลักคือการขาดความตระหนักถึงความจำเป็นในการตรวจคัดกรองโรคไตในระยะต้น ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักจะพบโรคเมื่อเข้าสู่ระยะสุดท้ายและเมื่อมีอาการ อาทิ อ่อนเพลีย บวม หรือของเสียคั่ง กลุ่มเสี่ยงสำคัญคือผู้ป่วยเบาหวาน โดย 4 ใน 10 มีโอกาสเป็นโรคไต รองลงมาคือผู้ป่วยความดันโลหิตสูงและโรคทางเดินปัสสาวะตามลำดับ”
“สมาคมโรคไตแห่งประเทศไทยได้ตระหนักถึงภัยเงียบนี้มาโดยตลอด และดำเนินโครงการให้ความรู้ต่อเนื่อง เช่น ‘ลดเค็ม ลดความดัน ลดโรคไต’ และสื่อสารผ่านช่องทางต่าง ๆ อย่างไรก็ดี สิ่งสำคัญที่จะตอบโจทย์ปัญหาคือการตรวจคัดกรองเชิงรุก เพื่อให้ประชาชนเข้าถึงการตรวจคัดกรองตั้งแต่ระยะแรก
ความร่วมมือระดับชาติครั้งนี้จึงเป็นหมุดหมายสำคัญที่จะช่วยชะลอและกำจัดโรคไตได้อย่างเป็นระบบ ผ่านการช่วยเสริมสร้างความตระหนักรู้ต่อการดูแลไตให้แก่คนไทยมากขึ้น ซึ่งจะช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย ครอบครัว บุคลากรทางแพทย์ และสังคม เพื่อหยุดยั้งโรคไตเรื้อรังและยกระดับสุขภาพคนไทยให้ก้าวไปข้างหน้า” นายแพทย์วุฒิเดชกล่าวเสริม
ปัจจุบันการตรวจคัดกรองโรคไตสามารถทำได้หลายวิธีโดยหนึ่งในนั้นคือการตรวจปัสสาวะด้วยแผ่นทดสอบปัสสาวะ (Urine Dipsticks) ที่ตรวจหาค่าโปรตีนชนิดอัลบูมินที่ไหลรั่วมาในปัสสาวะ เป็นสัญญานเตือนถึงความผิดปกติของการทำงานไต ซึ่งเป็นแนวทางเวชปฏิบัติมาตรฐานทั่วโลกที่ช่วยประเมินสุขภาพไตเบื้องต้นได้สะดวก รวดเร็ว และคุ้มค่า
นายโรมัน รามอส ประธานบริษัท แอสตร้าเซนเนก้า ประเทศไทย และ Frontier Markets กล่าวว่า “การรับมือกับโรคไตเรื้อรังจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน โดยเฉพาะการคัดกรองตั้งแต่ระยะแรกซึ่งเป็นกุญแจสำคัญในการลดภาระโรคและยกระดับคุณภาพชีวิตผู้ป่วย แอสตร้าเซนเนก้ารู้สึกภูมิใจและเป็นเกียรติอย่างยิ่งที่ได้รับความไว้วางใจจากหน่วยงานภาครัฐให้เข้ามาเป็นพันธมิตรในโครงการความร่วมมือครั้งนี้
โดยพร้อมสนับสนุนการพัฒนานวัตกรรมเพื่อเสริมศักยภาพการคัดกรองและการดูแลรักษา ทั้งการพัฒนาระบบฐานข้อมูลผู้ป่วยและแดชบอร์ดติดตาม การสนับสนุนเครื่องมือคัดกรองเบื้องต้น รวมถึงการส่งเสริมองค์ความรู้ผ่านเครือข่าย อสม. ซึ่งความร่วมมือเหล่านี้สะท้อนพันธกิจ ACT on CKD ของแอสตร้าเซนเนก้าทั่วโลก ที่มุ่งเปลี่ยนผ่านระบบการดูแลสุขภาพไตจากการรักษามุ่งสู่การป้องกัน เพื่อสร้างระบบสาธารณสุขที่แข็งแกร่ง ยั่งยืน และมอบโอกาสการดูแลที่ดียิ่งขึ้นแก่ผู้ป่วย”
ธนพลธ์ ดอกแก้ว นายกสมาคมเพื่อนโรคไตแห่งประเทศไทย กล่าวว่า “แม้ปัจจุบันการรักษาโรคไตจะบรรจุอยู่ในสิทธิการรักษาภายใต้หลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า แต่ผู้ป่วยโรคไตยังคงต้องเผชิญความท้าทายในชีวิตประจำวัน ทั้งในด้านการเข้าถึงบริการรักษาและค่าใช้จ่ายที่ต้องแบกรับ ความร่วมมือระดับชาติระหว่างภาครัฐและเอกชนในครั้งนี้ จึงเป็นก้าวสำคัญที่จะช่วยให้ประชาชนได้รับการตรวจคัดกรองตั้งแต่ระยะเริ่มต้น ทำให้สามารถพบโรคได้ไวและรักษาได้ทันท่วงทีก่อนที่โรคจะลุกลามไปสู่ระยะอันตราย ซึ่งช่วยลดภาระของผู้ป่วยและครอบครัว พร้อมยกระดับคุณภาพชีวิตและสุขภาพโดยรวมให้ดีขึ้นอย่างยั่งยืน
ภายในงานเปิดตัวความร่วมมือในครั้งนี้ได้รับเกียรติจากผู้เชี่ยวชาญด้านสาธารณสุขและคณะผู้บริหาร อาทิ พญ. สุขฤทัย เลขยานนท์ อายุรแพทย์โรคไต ผู้แทนจากมูลนิธิโรคไตแห่งประเทศไทย, นพ.กฤษฎา หาญบรรเจิด ผู้อำนวยการกองโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข, นพ.วุฒิเดช โอภาศเจริญสุข นายกสมาคมโรคไตแห่งประเทศไทย, รศ.พญ.วรางคณา พิชัยวงศ์ เลขาธิการคณะอนุกรรมการพัฒนาระบบบริการสุขภาพ สาขาโรคไต กระทรวงสาธารณสุข และนายโรมัน รามอส ประธานบริษัท แอสตร้าเซนเนก้า ประเทศไทย และ Frontier Markets
